Xoắn tinh hoàn: Tổng quan về bệnh

Xoắn tinh hoàn là bệnh lý cấp cứu ngoại khoa cần được điều trị kịp thời để tránh hoại tử, phải cắt bỏ tinh hoàn. Biểu hiện của xoắn tinh hoàn thường bị nhầm lẫn với nhiều bệnh lý nam khoa khác nên người bệnh cần chú ý trong quá trình theo dõi sức khỏe. Để giúp anh em hiểu hơn về bệnh xoắn tinh hoàn, bác sĩ Lê Văn Hốt đã chia sẻ những thông tin cụ thể về bệnh trong bài viết dưới đây. Cùng theo dõi ngay!

Cấu tạo của tinh hoàn

Tinh hoàn là một bộ phận giống hình quả trứng nằm trong bìu. Thông thường, tinh hoàn bên phải sẽ cao hơn tinh hoàn bên trái 1cm. Toàn bộ tinh hoàn được bao phủ bởi màng tinh hòa bao trắng. Giữa bao trắng và màng tinh hoàn có một khoảng trống giúp tinh hoàn di chuyển dễ dàng trong bìu.

Để giúp quá trình sản sinh tinh trùng ổn định, hiệu quả thì tinh hoàn sẽ di chuyển từ ổ bụng đến bìu. Quá trình này sẽ bị ảnh hưởng nếu dây chằng bìu tinh hoàn hoặc áp lực của ổ bụng có bất thường. Ngoài ra nội tiết tố ở trục dưới đồi, tuyến yên và tinh hoàn thay đổi cũng khiến tinh hoàn gặp khó khăn khi di chuyển từ ổ bụng đến bìu. 

Xoắn tinh hoàn là gì?

Xoăn tinh hoàn là hiện tượng thừng tinh xoắn lại và cản trở quá trình vận chuyển máu đến tinh hoàn do đó khiến tinh hoàn sưng đau đột ngột, dữ dội. Xoắn tinh hoàn có thể xảy ra ở nam giới bất kỳ độ tuổi nào nhưng trẻ sơ sinh và giai đoạn từ 12-18 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Bệnh khi được phát hiện phải phẫu thuật lập tức để tránh những hậu quả đáng tiếc. 

Xoắn tinh hoàn xảy ra khi có hiện tượng thừng tinh xoắn cơ học khiến tinh hoàn treo trong bìu ở vị trí bất thường chứa cả động mạch và tĩnh mạch. Dây thừng tinh bị xoắn sẽ làm giảm hoặc ngăn chặn hoàn toàn việc vận chuyển máu đến tinh hoàn. Mức độ tắc nghẽn của động mạch hay tĩnh mạch phụ thuộc vào sự nghiêm trọng của các vòng xoắn cũng như thời gian nam giới bị xoắn tinh hoàn. 

Ở nam giới trưởng thành, tinh hoàn di động nhiều cộng thêm thừng tinh dài sẽ dễ bị xoắn tinh hoàn. Một số trường hợp có thể tự tháo xoắn nên nam giá khá chủ quan không đi khám.

Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, xoắn tinh hoàn có thể xảy ra với cả những thai nhi trong bụng mẹ. Điều này lý giải vì sao có những trẻ em sinh ra bị dị tật tinh hoàn.

Hiện nay, xoắn tinh hoàn được chia thành 2 nhóm chính: 

• Xoắn tinh hoàn ngoài màng: Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ nhỏ do dây chằng của bìu tinh hoàn chưa ổn định hoàn toàn, tinh hoàn di chuyển trong bìu và xoay tự do quanh trục dẫn tới xoắn thừng tinh. 
• Xoắn tinh hoàn trong màng: Thường xảy ra ở nam giới trưởng thành và thiếu niên. Nguyên nhân dẫn đến xoắn trong tinh mạc là do thừng tinh dài bất thường và tinh mạc bám cao khiến tinh hoàn di chuyển trái phải liên tục như quả lắc chuông. Thông thường khi bị xoắn trong tinh mạc, tinh hoàn bên trái xoắn ngược chiều kim đồng hồ và tinh hoàn bên phải xoắn thuận chiều kim đồng hồ. 

Tại sao lại bị xoắn tinh hoàn

Hiện nay vẫn chưa có báo cáo chính xác về nguyên nhân chính gây ra tình trạng xoắn tinh hoàn. Xoắn tinh hoàn thừng tinh có thể xảy ra lúc đang làm việc hoặc đi ngủ hoặc có thể liên quan tới các chấn thương. Vì thế, các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị xoắn tinh hoàn thường gặp là: 

• Do cấu trúc thừng tinh hoàn bẩm sinh có bất thường.
• Tinh hoàn chưa xuống hoàn toàn tới bìu.
• Chấn thương trong quá trình sinh hoạt hằng ngày hoặc khi quan hệ tình dục.
• Tập luyện thể thao sai cách.
• Khí hậu lạnh giá.
• Sự phát triển nhanh chóng của tinh hoàn khi trẻ bước vào tuổi dậy thì.

Triệu chứng của xoắn tinh hoàn thừng tinh

Biểu hiện thường thấy nhất ở những bệnh nhân bị xoắn tinh hoàn là sưng đau 1 bên bìu. Các cơn đau xuất hiện bất ngờ và ngày càng tăng. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng có khoảng 50% các trường hợp bị xoắn tinh hoàn sẽ gặp các biểu hiện này khi đang ngủ. 

• Vùng bìu đau tức: Các cơn đau đột ngột và ngày càng tăng dần lan dọc theo thừng tinh, bẹn và hố chậu. Cảm giác đau càng tăng lên khi người bệnh cầm đỡ tinh hoàn. 
• Một bên bìu sưng đỏ có thể dễ dàng nhìn thấy bằng mắt thường. 
• Đi tiểu thường xuyên.
• Buồn nôn.
• Chóng mặt.
• Một bên tinh hoàn cao hơn bên còn lại.
• Trong bìu xuất hiện khối u bất thường.

Những yếu tố khiến nam giới dễ bị xoắn dây tinh hoàn

Đa số các trường hợp mắc xoắn tinh hoàn đều không có vấn đề sức khỏe trước đó. Tuy nhiên, các bác sĩ nam học cho rằng, một số yếu tố có thể khiến cánh mày râu dễ bị xoắn thừng tinh hoàn như: 

• Một bên tinh hoàn có kích thước lớn hơn hẳn bên còn lại
• Trên tinh hoàn xuất hiện khối u, đặc biệt là khối u ác tính do thừng tinh gây ra.
• Độ tuổi: Xoắn tinh hoàn thường xảy ra ở trẻ sơ sinh và nam giới trước, trong độ tuổi dậy thì. Xoắn tinh hoàn hiếm khi xuất hiện ở nam giới cao tuổi. 
• Dị tật bẩm sinh.
• Tiền sử thực hiện tiểu phẫu tại tinh hoàn.
• Dị dạng lắc quả chuông (chiếm khoảng 90% số ca bị xoắn tinh hoàn).
• Di truyền.
• Chấn thương vùng bìu trong quá trình tập luyện.

Xoắn tinh hoàn có nguy hiểm không?

Mặc dù tỉ lệ nam giới bị xoắn tinh hoàn không lớn nhưng đây lại là tình trạng khẩn cấp. Nếu không được điều trị sớm thì sẽ để lại nhiều biến chứng nghiêm trọng như: 

• Tổn thương tinh hoàn: Khi thừng tinh bị xoắn, máu sẽ khó lưu thông hoặc không lưu thông được đến tinh hoàn khiến cơ quan này không nhận được đủ chất dinh dưỡng. Một số trường hợp có thể phải cắt bỏ tinh hoàn. 
• Vô sinh: Chưa có nghiên cứu nào chỉ ra rằng xoắn tinh hoàn sẽ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này của nam giới. Tuy nhiên, xoắn tinh hoàn sẽ làm giảm chất lượng tinh trùng đặc biệt là đối với nam giới trưởng thành và thiếu niên. 
• Bên tinh hoàn còn lại cũng sẽ ảnh hưởng: Khi một bên tinh hoàn bị tổn thương, cơ thể sẽ tự sản sinh protein và các kháng thể để chữa lành. Việc này có thể ảnh hưởng đến một bên tinh hoàn còn lại.
• Tổn thương các mô: Các mô không nhận được máu trong thời gian dài sẽ suy giảm chức năng vốn có. 
• Nhiễm trùng máu: Trường hợp này rất hiếm xảy ra nhưng nếu xoắn tinh hoàn không được điều trị sớm có thể khiến bệnh nhân bị nhiễm trùng máu. Các vết nhiễm trùng tồn tại thời gian dài có thể lây lan sang các bộ phận khác gây tổn thương nặng nề, thậm chí tử vong.

Để tránh những biến chứng nghiêm trọng như ở trên, nam giới cần đến ngay bệnh viện khi nghi ngơ bị xoắn tinh hoàn. Tỉ lệ thành công sẽ cao hơn khi bệnh được phát hiện sớm. 

Phương pháp chẩn đoán xoắn tinh hoàn

Vì xoắn tinh hoàn và nhiều bệnh lý tinh hoàn khác có triệu chứng tương đối giống nhau nên các bác sĩ sẽ dựa vào kinh nghiệm cũng như các phương pháp kiểm tra để xác định bệnh lý.

• Phương pháp Prehn: Đây là phương pháp kiểm tra khá đơn giản. Khi thấy triệu chứng đau, các bác sĩ sẽ dùng tay nhẹ nâng tinh hoàn lên. Nếu bệnh nhân đau không dứt thì nghĩ nhiều đến bệnh xoắn tinh hoàn. Ngược lại, cảm giác đau đớn giảm thì có thể chỉ là viêm tinh hoàn thông thường. 
• Siêu âm: Khi siêu âm các bác sĩ sẽ phát hiện được bệnh nhân có vị xoắn tinh hoàn hay không. Cụ thể là nếu bị xoắn tinh hoàn thì các tín hiệu mạch máu sẽ giảm hoặc biến mất trong khi trường hợp viêm tinh hoàn thì mạch máu tăng sinh.
• Phương pháp siêu âm Doppler được sử dụng để xác định xoắn tinh hoàn và xoắn mấu phụ tinh hoàn. Nếu xác định bệnh nhân bị xoắn mấu phụ tinh hoàn thì chỉ sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ. 

Phương pháp điều trị xoắn tinh hoàn

Thực tế, để có thể phát hiện xoắn tinh hoàn ở giai đoạn sớm rất khó vì bệnh nhân thường chủ quan, thăm khám muộn. Nếu bệnh nhân phát hiện và đến khám kịp thời, các bác sĩ hoàn toàn có thể tháo xoắn bằng tay. Tuy nhiên, xoắn tinh hoàn có khả năng tái phát rất cao nên để điều trị triệt để người bệnh nên phẫu thuật tháo xong và cố định lại tinh hoàn. Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ khuyên bệnh nhân nên phẫu thuật cố định bên còn lại để tránh bị xoắn thừng tinh về sau.

Trong trường hợp nam giới phát hiện bệnh muộn sau 24 giờ thì bắt buộc phải tiến hành phẫu thuật. Tuy nhiên, tỉ lệ thành công giữ lại được tinh hoàn rất thấp.

Khi mổ, bác sĩ và nhân viên y tế sẽ cố gắng áp dụng mọi biện pháp để có thể giữ lại được tinh hoàn bên xoắn như:

• Sử dụng nước muối sinh lý để ủ ấm tinh hoàn.
• Nhỏ thuốc tê lên thừng tinh hoàn.
• Rạch bao trắng tinh hoàn để giảm áp lực.
• Khi các phương pháp trên đều không hiệu quả, người bệnh buộc phải cắt bỏ tinh hoàn.
• Sau khi tiến hành phẫu thuật thì người bệnh cần chú ý theo dõi để phát hiện những bất thường sớm như tái phát bệnh, hoạt tử tinh hoàn, teo tinh hoàn hoặc nhiễm trùng sau mổ. Bên cạnh đó, người bệnh cần chủ động tái khám theo chỉ định của các sĩ để theo dõi kết quả điều trị và xử lý biến chứng.

Theo nhiều nghiên cứu, 90% trường hợp bị xoắn tinh hoàn được phát hiện trong khoảng 4-6 giờ từ khi bắt đầu xuất hiện cơn đau sẽ không phải cắt bỏ tinh hoàn. Tuy nhiên, nếu phát hiện chậm trễ sau 24h thì khả năng cắt bỏ tinh hoàn lên đến 90%.

Khi cắt bỏ tinh hoàn, lượng hormone ở trẻ sơ sinh sẽ bị ảnh hưởng, đồng thời khả năng sinh sản trong tương lại cũng sẽ sụt giảm do số lượng tinh trùng ít. Trường hợp cơ thể bắt đầu sản xuất kháng thể do xoắn thì tinh trùng cũng sẽ bị hạn chế trong việc di chuyển.

Lưu ý:

• Bệnh nhân cần hạn chế quan hệ tình dục để khu vực phẫu thuật không bị tổn thương nghiêm trọng.
• Hạn chế chơi thể thao, vận động mạnh khiến tinh hoàn bị tổn thương. 
• Tái khám theo chỉ định của bác sĩ.
• Nam giới cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định của bác sĩ.
• Người bệnh có thể sử dụng thêm các loại thuốc bổ để nhanh hồi phục cơ thể.
• Một số trường hợp bệnh nhân điều trị xoắn tinh hoàn phải cắt bỏ một bên tinh hoàn thì khả năng sinh sản vẫn còn 50%.
• Phẫu thuật điều trị xoắn tinh hoàn chỉ giúp nam giới tháo xoắn và giảm nguy cơ mắc bệnh chứ không đảm bảo bệnh không tái phát. 
• Đối với trẻ nhỏ bị xoắn tinh hoàn, cha mẹ cần đưa trẻ đi tháo xoắn càng sớm càng tốt. Việc này sẽ giúp trẻ tránh được các bệnh nam, tránh được ảnh hưởng của bệnh đến sức khỏe sinh sản trong tương lai.
• Xoăn tinh hoàn phải thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa ngoại tiết niệu nam học. 

Cách phòng tránh xoắn tinh hoàn

Chủ động phòng ngừa xoắn tinh hoàn sẽ giúp anh em giảm tỉ lệ mắc bệnh cũng như các biến chứng do bệnh gây ra. 

• Không nên giữ tư thế nằm nghiêng quá lâu
• Không duy trì t thế nằm sấp, nằm vặn đùi, nằm nghiêng 1 bên… trong thời gian dài.
• Nên lựa chọn những loại quần mềm, có độ thông thoáng tốt và không bó chặt. 
• Xây dựng thói quen tập thể dục thể thao thường xuyên. Khi tập chú ý không nên chạy nhảy liên tục hay vận động quá sức.
• Quan hệ tình dục lành mạnh, an toàn: Không nên quan hệ tình dục mạnh bạo hay quan hệ với nhiều bạn tình vì có thể khiến tinh hoàn bị tổn thương. 
• Hạn chế tiếp xúc với không khí lạnh đột ngột: Những người thường xuyên tắm vào buổi sáng hoặc buổi tối có nguy bị xoắn tinh hoàn. 
• Vận động nhẹ nhàng: Đối với những bạn nam thường xuyên phải ngồi thì nên duy trì thói quen 30 phút đứng dậy vận động nhẹ nhàng. 
• Theo dõi sức khỏe: Theo dõi sức khỏe để phát hiện xoắn tinh hoàn sớm nhất và có phương pháp can thiệp phù hợp. Trường hợp xoắn tinh hoàn nhưng có thể tự duỗi bạn cũng cần chú ý kiểm tra vì bệnh có thể tái phát. 

Xoắn tinh hoàn tuy là bệnh lý rất hiếm gặp nhưng nam giới cũng không được chủ quan. Với những chia sẻ của bác sĩ Hốt, hy vọng nam giới đã có thêm các kiến thức về bệnh và cách xử lý khi gặp phải. Nếu bạn còn bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến xoắn tinh hoàn hoặc các bệnh lý nam khoa thì liên hệ ngay đến HOTLINE: 0906.668.152 để được chuyên gia giải đáp sớm nhất.

Phòng Khám Đa Khoa Quốc Tế Hà Nội